دوبیتی ورباعی
کلمه ی "دوبیتی" علاوه بر اینکه در مورد رباعی به کار می رود به معنی شعری است که دارای چهار مصراع است.
دوبیتی شعری است که دارای چهار مصراع است و می تواند در هر وزنی سروده شود.
رباعی نیز در واقع یک نوع دوبیتی است که وزن خاصی دارد.
بیشتر دو بیتی های مربوط به بابا طاهر است.
نمونه هایی از دو بیتی های باباطاهر:
دل عاشق به پیغامی بسازد خمارآلوده با جامی بسازد
مرا کیفیت چشم تو کافی است ریاضت کش به بادامی بسازد
***
ز دست دیده و دل هر دو فریاد هر آنچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
رباعی
"رباعی" از کلمه ی "رباع" به معنی "چهارتایی" گرفته شده است.
"رباعی" شعری است چهار مصراعی که بر وزن "لاحول و لاقوة الابالله" سروده می شود.
سه مصراع اول رباعی تقریباً مقدمه ای برای منظور شاعر هستند و حرف اصلی در مصراع چهارم گفته می شود.
رباعی در قدیم را از لحاظ موضوع می توان به سه دسته تقسیم کرد:
الف) رباعی عاشقانه: مثل رباعی های رودکی
مثل رباعی های ابوسعید ابوالخیر، عطار و مولوی
ج) رباعی فلسفی: مثل رباعی های خیام
شکل قافیه رباعی به صورت زیر است:
..................... الف .................... الف
..................... ب ....................... الف
البته در زمانهای قدیم بعضی رباعی ها دارای چهار مصراع هم قافیه بودند.
نمونه ایی از رباعی:
جز من اگرت عاشق شیداست بگو/ ور میل دلت به جانت ماست بگو
ور هیچ مرا در دل تو جاست بگو / گر هست بگو، نیست بگو، راست بگو
مولوی
هر سبزه که بر کنار جویی رسته است /گویی زلب فرشته خویی رسته است
پا بر سر سبزه تا به خواری ننهی/کان سبزه ز خاک لاله رویی رسته است
خیام
